28 Mayıs 1918’de bağımsızlığını ilan eden Azerbaycan’da Osmanlı subaylarının katkılarıyla kurulan ordu, bugün Türk Silahlı Kuvvetleri (TSK) ile işbirliği sayesinde bölgenin en güçlüleri ortasında yer alıyor.
Gücünü 27 Eylül-10 Kasım 2020’de 44 gün süren Karabağ Savaşı’nda gösteren Azerbaycan ordusu, kuruluş yıl dönümünü yenilgi ve işgalin getirdiği buruklukla değil topraklarını işgalden kurtarmanın ve zaferin gururuyla kutluyor.
Azerbaycan ordusu, hükümetin 26 Haziran 1918’de aldığı kararla daha evvel Çarlık Rusya’sı ordusunda vazife yapan Azerbaycanlı subaylar tarafından kuruldu.
Azerbaycan hükümeti, birinci mutabakatını Batum’da Osmanlı Devleti ile imzaladı. Muahedenin 4. unsuruna istinaden Azerbaycanlı yetkililer, Osmanlıdan askeri yardım isteğinde bulundu. Periyodun Harbiye Nazırı Enver Paşa, kardeşi Nuri Paşa (Killigil) komutasında bir ordu kurarak Bakü ve Azerbaycan’ın başka vilayetlerinin Ermeni ve Bolşevik çetelerden kurtarılması için görevlendirildi.
“Kafkas İslam Ordusu” ismi verilen Osmanlı ordusu, Azerbaycan ordusu ile 15 Eylül 1918’de Bakü’yü kurtardı.
Osmanlı Devleti, Birinci Dünya Savaşı’ndan yenik ayrılınca Kafkas İslam Ordusu, Azerbaycan’ı terk etmek zorunda kaldı lakin Kafkas İslam Ordusu’nun birtakım subayları, Azerbaycan ordusunu eğitmek için ülkeyi terk etmedi.
Azerbaycan Cumhuriyeti, 28 Nisan 1920’de Sovyet ordusunun ülkeyi işgaliyle son buldu, ulusal ordu feshedildi. Sovyetler Birliği’nin 1991’de dağılmasıyla Azerbaycan, yine bağımsızlığını elde etti ve ordu tekrar kuruldu.
Azerbaycan’ı birinci tanıyan ülke Türkiye oldu ve her alanda olduğu üzere askeri alanda da Türkiye, Azerbaycan’a dayanak verdi. İki ülke ortasında 1992’den bu yana askeri mevzuları içeren yaklaşık 100 muahede ve protokol imzalandı.
Anlaşmalar doğrultusunda Türkiye, savunma endüstrisinin geliştirilmesi, askeri uzmanların yetiştirilmesi hususlarında Azerbaycan’a yardım sağladı. Çok sayıda Azerbaycanlı, Türkiye’de harp okullarında eğitim gördü, Azerbaycan Harp Okulu da Türkiye’nin katkılarıyla NATO standartlarında eğitim verem kurum haline geldi.
İki ülke, 2013’te imzalanan muhtıra gereği her yıl atışlı ortak tatbikatlar yapmaya başladı. İkili tatbikatların yanı sıra Gürcistan ve Pakistan’ın da iştirakiyle üçlü tatbikatlar gerçekleştirildi.
Her yıl düzenlenen “TurAz Kartalı” ve “TurAz Şahini” tatbikatlarıyla iki ülke hava kuvvetleri ortasında uyum ve işbirliği pekiştirildi.
Süreç içinde Türkiye ile Azerbaycan ortasında savunma endüstrisi alanındaki işbirliği de gelişti. Daha çok Rus üretimi silahlar ve askeri araçlara sahip Azerbaycan, Türk savunma endüstrisi şirketlerinin ürettiği silah ve mühimmattan da alarak savaş gücünü artırdı.
30 yıllık işgale 44 günde son verildi
Azerbaycan ordusu, yıllardır yaptığı tatbikatlarda kazandığı tecrübesi 27 Eylül 2020’de başlattığı operasyonda gerçek savaşa taşıdı.
Azerbaycan ordusu, 44 gün süren savaşta 5 kent merkezi, 4 kasaba ve 286 köyü kurtardı. Bunun üzerine Ermenistan yenilgiyi kabul etti. Azerbaycan, savaşta 2 bin 900’den fazla şehit verdi.
Azerbaycan ordusunun yeni gücü “komandolar”
2. Karabağ Savaşı sonrasında Azerbaycan ordusunun TSK modeline uygun olarak yine yapılandırılmasına başlandı ve komando tugayları kuruldu.
Çoğu Türkiye’de eğitim alan, her türlü savaş ortamında vazife yapabilecek standartlarda yetiştirilen mavi bereli komandolar, Azerbaycan ordusunun caydırıcı ögelerinden biri ve yeni gücü olarak biliniyor.
Komandoların başarısı, 12 Eylül 2022’de Ermenistan ordusunun provokasyonu sonrası başlatılan operasyonla kanıtlandı.
Komando birlikleri, kısa müddette Ermenistan-Azerbaycan hududundaki tüm stratejik yükseklikler ve hakim noktalarda denetimi sağladı.
