Cumhurbaşkanı Erdoğan ABD’de coşkuyla karşılandı! Dikkat çeken kareler!
Türkiye, Birleşmiş Milletler (BM) ıslahatı için Genel Konseyin güçlendirildiği, BMGK’nin daha demokratik ve veto yetkisinden arınmış bir yapıya dönüşmesi gerektiğine vurgu yapıyor. Son yıllarda birçok ülke, bilhassa BM Güvenlik Kurulunda (BMGK) veto yetkisine sahip yalnızca 5 ülke olması tartışma yaratmayı sürdürüyor.
BM ıslahatına yönelik çalışmalar 1993’te Genel Konsey bünyesinde açık iştirakli çalışma kümesi kurulmasıyla başladı. Küme, 2009’da Hükümetler Ortası Müzakere formatına dönüştürüldü.
BM üyelerinin ıslahat kapsamında hemfikir oldukları bahisler bulunurken farklı kümelerin, BMGK üye sayısı, daimi üyelik ve veto yetkisi hakkında görüş ayrılıkları bulunuyor.
AA muhabiri, BM sisteminde birtakım değişiklikleri öngören ıslahat çalışmalarını ve bu çalışmaları gündeme getiren hükümetler ortası kümelerin tekliflerini derledi.
BM ISLAHATI İÇİN ÜYELERDEN 3’TE 2 ORANINDA ONAY ALINMASI GEREKİYOR
BM Kaidesi’nin 108’inci unsuruna nazaran ıslahat için tasarının, BM Genel Heyetinde 3’te 2 oranında onay alması gerekiyor.
Ardından bu ıslahat tasarısının, ulusal meclislerde de kabul edilmesi gerekli. Bu ülkeler ortasında 5 daimi üyenin tamamının da bulunması koşullar ortasında. Daimi üyelerin ayrıyeten ret oyu kullansa dahi Genel Heyet oturumuna katılması da gerekliliklerden birisi.
– G4 KÜMESİ ÜYELERİ BMGK ÜYELİĞİ İSTİYOR
Brezilya, Almanya, Hindistan ve Japonya’nın oluşturduğu G4 kümesi da BM’de ıslahat yapılmasını isteyenler ortasında. Kümenin, Mart 2023’teki ortak açıklamasında, BMGK’deki koltuk sayısının 25 yahut 26’ya çıkarılması teklif edildi.
Grup, kendilerinin ortasında bulunduğu 6 ülkeye yeni daimi üyelik, 4 üyeye ise süreksiz üyelik talep ediyor.
BMGK’ye alınmaları durumunda, G4, yeni daimi üyelerin en az 15 yıl veto haklarından feragat etmesini öneriyor.
AFRİKA KÜMESİ, AFRİKA ÜLKELERİ İÇİN BMGK’DE DAİMÎ ÜYELİK İSTİYOR
54 üyeden oluşan Afrika Kümesi da 26 üyeli bir BMGK teklifinde bulunarak, 2’si daimi, 2’si süreksiz Afrika ülkesine 4 üyelik istiyor.
Grup, öteki daimi üyelerin 2’sinin Asya ülkelerinden, 1’er tane de Latin Amerika ve Batı Avrupa yahut “Diğer Devletler Grubu”ndan olmasını teklif ediyor.
Aynı vakitte, Asya’dan, Doğu Avrupa’dan ve Latin Amerika’dan yahut Karayipler’den 1’er ülke için süreksiz üyelik talebinde bulunuluyor.
Veto yetkisine karşı olan küme, bu yetki geçerliliğini koruduğu takdirde kendilerine de bu hakkın verilmesi gerektiğini savunuyor.
ÇİN VE RUSYA, BMGK’DEKİ BATI TAHAKKÜMÜNDEN RAHATSIZ
Çin, BMGK’nin Kuzey ve Güney ortasında istikrarsız konumda olduğu savıyla, Asya, Afrika, Latin Amerika ve Arap ülkelerinin kurulda misyon almalarını istiyor.
Rusya da BMGK’de Asya, Afrika ve Latin Amerika ülkelerinin dahil olacağı bir genişleme siyasetini dillendiriyor.
L.69 KÜMESİ TÜM BÖLGELERE DAİMÎ ÜYELİK VERİLMESİNİ İSTİYOR
Bir öbür küme olan L.69, Bolivya, Jamaika, Papua Yeni Gine üzere 32 ülkeden oluşuyor. Bu küme da BMGK’deki üye sayısının artmasından yana.
L.69, BM üyesi ülkelerin yaklaşık yüzde 20’sine tekabül eden gelişmekte olan küçük ada ülkelerine, dönüşümlü BMGK üyeliği talep ediyor.
Grup, BMGK’de Afrika, Asya, Latin Amerika, Karayipler, Batı Avrupa ile “Diğer Devletler Grubu” için de daimi üyelikleri savunuyor.
ARAP KÜMESİ 5 ÜLKENİN VETO YETKİSİNE BAĞLI KALINMASINA KARŞI
BM’ye üye Arap ülkelerinin oluşturduğu Arap Kümesi da ıslahat tekliflerini destekliyor. BMGK’de genişleme durumunda Arap ülkelerine daimi üyelik verilmesini istiyor.
Grup, son 80 yılda Arap coğrafyasında yaşanan krizlerde BMGK’ye daimi üye 5 ülkenin vetosuna bağlı kalınmasına karşı çıkıyor.
– KONSENSÜS İÇİN BİRLİK KÜMESİ BMGK’YI 26 ÜYEYE ÇIKARMAYI ÖNERİYOR
Arjantin, İtalya, İspanya, Kanada, Meksika, Pakistan üzere ülkelerin üyesi olduğu, Çin ve Endonezya’nın gözlemci olarak yer aldığı “Konsensüs için Birlik (KiB)” kümesi da BMGK’de ıslahat daveti yapıyor.
Bu kümenin teklifine nazaran, BMGK’de üye sayısı 26’ya çıkarılarak, 5 daimi üyenin statüsü korunuyor. Kurulun 20 süreksiz üyesi ise 2 yıllığına Genel Şurada belirleniyor.
Geçici 20 üyenin 6’sının Afrika’dan, 5’inin Asya’dan, 4’ünün Latin Amerika ve Karayipler’den, 3’ünün Batı Avrupa’dan, 2’sinin ise Doğu Avrupa’dan seçilmesi öngörülüyor.
KiB ayrıyeten, kurulun süreksiz üyelerinin tekrar seçilebileceği bir sistemi desteklemeye hazır olduğunu açıkladı.
HESAP VERİLEBİLİR BM İÇİN GÜÇLÜ GENEL KURUL
BMGK’de daimi üyeler, yaklaşık 1,5 milyarlık Müslüman nüfusu ya da 1,2 milyarlık Afrika ülkelerini temsil etmiyor. Dünya nüfusunun yaklaşık yüzde 5’ini oluşturan Avrupa ise kurulda iki daimi üyeyle temsil hakkına sahip.
TÜRKİYE’NİN İSTEDİĞİ ISLAHATTA NELER VAR?
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın yazdığı “Daha Adil Bir Dünya Mümkün” kitabında tabir edilen görüşlere nazaran, Türkiye, BM’nin dünya barışı için işlerlik kazanması ismine eşitsizliğin önüne geçilmesini istiyor.
Reformla BM’nin hesap verebilir hale gelmesi de hedefleniyor. Erdoğan, kitabında bu hususa, “Krizler karşısında neden vaktinde harekete geçmediği konusunda BM hesap vermeli.” cümlesiyle değiniyor.
Güvenlik Kurulu yapısı, hesap verilebilirliğin de önüne geçerken bu durum da BM’deki adaletsizlik ve eşitsizliğin derinleşmesine neden oluyor.
DAHA DEMOKRATİK VE HESAP VEREBİLİR OLMALI
Türkiye’ye nazaran BM’nin daha demokratik ve hesap verebilir hale gelmesi de Genel Şuranın güçlendirilmesinden geçiyor.
Kitaptaki teklifte Genel Şuranın güçlendirilmesi, daimi üyelik ve veto yetkisinin kaldırılması yer alıyor. BMGK’nin ise yürütme organı üzere hareket ederek yasama misyonunu yürüten Genel Heyetin aldığı kararları uygulaması isteniyor.
Güvenlik Kurulu ise bu ıslahat teklifine nazaran, üye ülkeler ortasından belli bir devir için seçilecek. Üyelerin veto hakkı olmayacak.
