Merkez Bankası Lideri Hafize Gaye Erkan, 2023 yılı Üçüncü Enflasyon Raporu’nu açıkladı. Merkez Bankası’nın evvelki raporunda yüzde 22.3 olarak belirlenen 2023 yılsonu enflasyon varsayımı yüzde 58 olarak revize edildi. Raporda, temmuz ayında yüzde 30 oranındaki minimum fiyat artışının enflasyona tesiri de değerlendirildi.
Rapora nazaran, Türkiye’de fiyatlı ve yevmiyeli çalışanların değerli bir kısmı minimum fiyat ve komşuluğunda fiyat alıyor. Genel fiyat artışlarında büyük ölçüde taban fiyat artışları ve geçmiş tüketici fiyat endeksi (TÜFE) gerçekleşmeleri belirleyici oluyor. Yıllar prestijiyle fiyatlı çalışanların yıllık ortalama net geliri ile taban fiyat artışları incelendiğinde, taban fiyatta 1 puanlık artış ortalama fiyatlarda 0.93 puanlık artışa karşılık geliyor.
Türkiye İstatistik Kurumu’nun 2021 yılı Hanehalkı İşgücü Anketi mikro bilgilerine dayanan iddialara nazaran, tarım dışı bölümlerde çalışan ücretlilerin yaklaşık yüzde 43.1’ini taban fiyatlı ve altı çalışanların oluşturduğu belirtildi. (Kişisel kanaatim, bu oranın 2022 ve 2023 yılında epey yükseldiği istikametindedir.)
Asgari fiyatla çalışanların oranının sanayi bölümünde yüzde 50.4, inşaatta yüzde 71.4, hizmetlerde ise yüzde 37.9 olarak hesaplandığı kaydedildi. Hizmet dalında oran başka ana dallara nazaran daha düşük görünmekle birlikte alt kalemler prestijiyle epeyce farklılaştığı vurgulandı.
Raporda, kamunun ve finans hizmetlerinin varlığının minimum fiyatla çalışanların oranını düşürdüğüne dikkat çekildi. Kamu ve finans dışı dallarda oranın epey yüksek olduğu, örneğin konaklama ve yiyecek hizmetlerinde yüzde 73’e, toptan ve perakende ticaret kesiminde yüzde 64 oranına ulaştığı kaydedildi. Taban fiyatla çalışanların oranı kamuda yüzde 5.8, finans sigorta kesiminde yüzde 13.3 seviyesinde yer alıyor.
ENFLASYONA TESİRİ 2.7 – 4.1 PUAN ARASINDA
Raporda, taban fiyattaki yüzde 1’lik artışın işlenmemiş besin ve alkol-tütün dışı tüketici fiyat endeksine (TÜFE) tesirinin birinci çeyrekte 0.06 – 0.08 puan, bir yıllık periyotta ise 0.08 – 0.12 puan bandında olduğu belirtildi. Bu varsayımların, evvelki çalışmalara kıyasla minimum fiyat tesirinde son yıllarda bir ölçü artış olduğunu gösterdiği vurgulandı.
Buna nazaran, temmuz ayında yüzde 34 oranındaki minimum fiyat artışının tüketici enflasyonuna muhtemel tesirinin 2.7 – 4.1 puan ortasında hesaplandığı belirtildi. Mal ve hizmet alt kümeleri bazında ise bilhassa işlenmiş besin ve seçilmiş kalemleri fiyatları üzerinde taban fiyatın manalı bir tesire sahip olduğu kaydedildi.
Firmaların fiyat artışlarını fiyatlara yansıtabilme imkânının talep ve rekabet şartlarına, kesime, piyasa yapısına yahut firmalara mahsus durumlara bağlı olarak farklılaşabildiği vurgulandı. Enflasyon Raporu’nda minimum fiyat artışının tüketici enflasyonuna tesirinin etki aralığının üst bandına, yani yüzde 4.1’e yakın düzeyde gerçekleşeceği görünümün temel alındığı kaydedildi.
ÜCRETİN ÜRETİM MALİYETİNDEKİ HİSSESİ AZALIYOR
Merkez Bankası 2021 yılında da minimum fiyat için emsal bir tesir tahlili yaptı. Her iki raporda seçilmiş dallara nazaran işçi maliyetinin üretim bedeline oranına ait datalara yer verildi. Buna nazaran, tarım dışı kesimlerde işçi maliyetinin üretim bedeline oranı 2021 yılında yüzde 13.0 iken bu yılki raporda yüzde 10.5’e geriledi.
Personel maliyetinin üretim pahasına oranı kelam konusu devirde sanayi kesiminde yüzde 8.9’dan 6.7’ye, hizmetler kesiminde yüzde 20.4’ten yüzde 17.9’a geriledi. İnşaat kesimindeki hissesi ise yaklaşık birebir kaldı. 2021’de yüzde 9.1 olan oran bu yıl yüzde 9.0 olarak hesaplandı.
Alt dallara inildiğinde bu oranın imalat sanayiinde yüzde 9.4’ten 7.2’ye, giyside yüzde 15.5’ten 13.8’e, toptan ve perakende ticarette yüzde 21.6’dan 17.6’ya, konaklama ve yiyecek hizmetinde yüzde 24.4’ten yüzde 20.2’ye, eğitimde de yüzde 53.1’den 51.1’e gerilediği görüldü.
EN ÇOK BU BÖLÜMLER ETKİLENECEK
Asgari fiyata hassaslığın en yüksek olduğu bölümler ise idari ve dayanak hizmetleri, konaklama ve yiyecek hizmetleri, toptan ve perakende ticaret, insan sıhhati ile giysi olarak sıralandı. Dokuma bölümü taban fiyata hassaslığın en düşük olduğu bölüm oldu.
