İhbar tazminatı hem çalışan hem de patronun teminatı olup, EYT kapsamında emekliliğe hak kazananların ihbar müddetine uyma mecburiliği bulunmuyor. Emekli olduktan sonra kıdem tazminatı almadan çalışmaya devam edenler ilerleyen devirde ister işi bıraksın isterse işine son verilsin kıdem tazminatını alabilir. İş Kanunu’na nazaran, iş mukavelesinin feshi için ihbar (bildirim) müddetinin dolması gerekiyor. Bu müddette çalışanın işine devam etmesi, patronun de maaş ödemesi yükümlülüğü bulunuyor. İş mukavelesinin feshinde ihbar müddetlerine uyulması gerekiyor. Haber vermeden, bildirim müddeti bitmeden işten çıkarma ya da istifa durumunda ihbar tazminatı hakkı doğar. Hem patron hem de çalışan haklı fesih kelam konusu olmadığında tazminat yükümlülüğü altına girer. Bunun için bir gün çalışmak bile kâfi bulunuyor.
EYT’liler ve olağan çalışanlar açısından ihbar tazminatında merak edilen soruların cevapları şöyle:
İhbar tazminatına hak kazanma koşulları neler ve nasıl hesaplanıyor?
İş sözleşmesini fesh etmek isteyen patron, yazılı olarak, bu mühletlere bağlı kalarak çalışana iletmekle yükümlüdür. Yasaya nazaran, 6 aya kadar süren çalışmalarda 2 hafta, 6 aydan 1.5 yıla kadar süren çalışmalarda 4 hafta, 1.5 yıldan 3 yıla kadar süren çalışmalarda 6 hafta, 3 yıldan uzun süren çalışmalarda 8 hafta bildirim mühleti uygulanıyor. Bu mühletler kıdeme nazaran değişiyor. Toplu iş mukavelesi ya da ferdi olarak ihbar müddetleri artırılabiliyor. İhbar tazminatı bildirim müddetinin bitiminde olması gereken fiyat üzerinden hesaplanıyor.
Kendi isteğiyle işi bırakan ihbar tazminatı talep edebilir mi?
İşten ayrılmak isteyen personel, sıhhat nedeni, yeterli niyet ve ahlak kurallarına karşıtlık yahut işin durması gibisi haklı nedenler dışındaki işten ayrılmalarda bildirim mühletini dikkate alarak yazılı bildirimde bulunmalı. Emekçinin kendi isteğiyle işten ayrılması durumunda, ayrılmanın nedeni değer taşımaksızın ihbar tazminatı hakkı oluşmaz, böylesi bir talepte bulunulamaz. Öteki yandan fesih nedeni İş Kanunu’nda sayılan haklı nedenlerden birine dayanmıyorsa çalışana bildirim müddetine ait fiyat meblağı kadar tazminat ödemek zorundadır.
İş arama izni nedir, işveren kullandırmak zorunda mı?
İşine son verilen çalışana günde en az 2 saat iş arama müsaadesi verilmesi gerekiyor. Personel gelir kaybına uğramamak için ihbar önellerinde günlük iki saatlik iş arama müsaadelerini kullanarak iş arayabileceği üzere bildirim müddetlerine uyulmaması durumunda da bu müddete ilişkin fiyatın işverence ödenmesi mecburiliği bulunuyor. Patron iş arama müsaadesi verilmemesi ya da eksik saat kullandırılması durumunda o müddete ait fiyatı ödemek zorunda. İş arama müsaadesi yerine çalıştıran patron olağan fiyata ek olarak çalıştırdığı mühletin fiyatını yüzde yüz artırımlı öder.
EYT’liler de dâhil işten ayrılan çıkarılan herkes ihbar tazminatı alabilir mi?
Kanunu’na nazaran iş kontratını feshetmek isteyen taraf; yazılı olarak ve çalışma müddetinin gerektirdiği bildirim mühletine bağlı kalarak öbür tarafa bildirmekle yükümlü bulunuyor. İş mukavelesini bildirim mühletlerine uymadan fesheden taraf, kelam konusu müddetin fiyatını ihbar tazminatı olarak başka tarafa ödemek zorunda olup bu mühletler bölünemiyor, kısmen uygulanamıyor. Böylesi bir uygulama halinde, tüm bildirim müddeti temel alınarak ihbar tazminatı ödenmesi gerekiyor. EYT kapsamında işten çıkışını talep edenin ihbar mühletine uyma mecburiliği olmadığı üzere ihbar tazminatı da kelam konusu olmuyor.
İşveren de personelden ihbar tazminatı talep edebilir mi?
Çalışanın işini haklı nedene dayanmadan, haber vermeden bırakıp gitmesi durumunda patronun de çalışandan ihbar müddetine ait fiyat meblağında tazminatı talep etme hakkı bulunuyor. Bildirim mühletleri emekçi için geçerli olup buna karşıt iş mukavelesi fesihlerinde patronun ihbar tazminatıalma hakkı doğabiliyor.
İşten çıkarmada ihbar süresini dikkate almadan yeni işe girilmesi sorun yaratır mı?
Bildirim müddetine uymadan, mukavele mühleti bitmeden yeni işe girilmesinde hem çalışan hem de patron sorumlu tutuluyor. İş Kanunu’na nazaran, personelin bu davranışına yeni işe girdiği patron neden olduysa, bu durumu bilerek işe aldıysa, bilerek çalıştırmaya devam ettiyse yeni patrona de tazminat yükümlülüğü doğabilir.
İhbar süresinin artırılması mümkün mü?
Bireysel ya da toplu iş mukaveleleri ile ihbar müddetleri artırılabiliyor. Kısmi müddetli iş kontratına tabi çalışanlar açısından da tıpkı mühletler uygulanabilir.
İhbar bildiriminin ardından geri dönüş mümkün mü?
İhbar bildirimi yapıldıktan sonra bu bildirimden geri dönülemez. Yine işe başlatılması durumunda kontrat yapılması gerekiyor
İşyerinde 6 aylık deneme süresinin ardından işine son verilenin de ihbar hakkı doğar mı?
İŞ kontratının personel tarafından feshi, patron tarafından deneme mühleti içinde belirlenen asıllar çerçevesinde feshi halinde çalışana ihbar tazminatı ödenmiyor.
İhbar tazminatında da bir tavan fiyat var mı? Tazminatın peşin ödenmesi işe iade davası açmaya pürüz mi?
BİR tavan fiyat kelam konusu değil, günlük bürüt fiyat üzerinden ödeme yapılması gerekiyor. Ödeme ihbar müddetinin bitiminde olması gereken fiyat üzerinden hesaplanıyor. İhbar tazminatı 10 yıllık vakit aşımına tabi bulunuyor. En az 30 çalışanın çalıştığı işyerinde altı aydan fazla çalışan kişi geçerli neden olmadan işten çıkarıldığının mahkemece tespiti halinde işe iade edilir. Patronun fesih hakkını makûs niyetli kullandığının belirlenmesi durumunda emekçiye ihbar tazminatının yanı sıra 3 katı meblağında ayrıyeten tazminat verilir. Yargı kararıyla işe iade davasını kazanan peşin aldığı ihbar tazminatını patrona geri vermekle yükümlüdür.
