Asgari fiyatın alım gücünde, geçmiş yıllarla kıyaslandığında büyük artış görülüyor. 20 yıl evvelki minimum fiyatla 1300 ekmek alınabilirken, yeni taban fiyatla 1628 ekmek alınabiliyor. Alınabilen çay ölçüsü 46 kg’dan 104 kg’a yükseldi. Tereyağı ölçüsü 32 kg’dan 49’a yükseldi.
Yüzde 34 artışla Temmuz ayından itibaren 11 bin 402 liraya çıkarılan taban fiyatın alım gücü, geçmiş yıllara oranla önemli oranda arttı. Dolar cinsinden tarihin en yüksek düzeyini gören taban fiyat ile alınabilecek, ekmek, çay, makarna, şeker, yağ üzere temel eser ölçüsü 20 yıl öncesine nazaran büyük ölçüde yükseldi.
Ekonomi gazetesi, 2004 yılı minimum fiyatı (303 milyon lira) ile 11 bin 402 lira olarak belirlenen 2023 yılı ikinci yarısında geçerli olacak taban fiyatın alım gücünü (fiyatların Temmuz ayına kadar sabit kalacağı varsayımıyla) 17 temel eserde karşılaştırdı.
EKONOMİ SEPETİYLE HESAP YAPILDI
Temel besin eserleri ile akaryakıt çeşitlerinin oluşturduğu iktisat sepetinde, her bir eserden birer ünite alındığı varsayımıyla yapılan hesaplamaya nazaran, 2004 yılında sepetin fiyatı 51 milyon 649 bin lira seviyesindeydi. Yani sepet fiyatı taban fiyatın yüzde 17’si civarındaydı. Sepetin bugünkü bedeli 1185 lira ve bu meblağ Temmuz ayı için belirlenen taban fiyatın yüzde 10.3’ü düzeyinde.
Ürün bazında yapılan değerlendirmeye nazaran ise birçok eserin 20 yıl evvelki taban fiyata nazaran alım ölçüsünde yüksek oranlı artış yaşandığı gözlendi. Buna nazaran 20 yıl evvelki taban fiyatla 1300 ekmek alınabilirken, yeni taban fiyatla 1628 ekmek alınabiliyor. Alınabilen çay ölçüsü 46 kg’dan 104 kg’a, tereyağı ölçüsü 32 kg’dan 49 kg’a, ay çiçek yağı ölçüsü 107 litreden, 380 litreye çıktı.
SADECE ANTEPFISTIĞI DÜŞTÜ
Aradan geçen 20 yılda sepetteki 17 eserden yalnızca Antepfıstığının alınabilecek ölçüsünde gerileme yaşandı. 2004’te minimum fiyatla 30 kg Antepfıstığı alınabilirken, günümüzde 29 kg fıstık alınabiliyor. Bu müddette artışı en düşük olan eser ise patates oldu. 2004 yılında taban fiyatla 720 kg patates alınabilirken, yeni minimum fiyatla bugünkü fiyatlarla 760 kg patates alınabiliyor. 20 yıl evvel taban fiyatla 172 litre akaryakıt alınabilirken, fiyatın Temmuz’a kadar sabit kalması şartıyla artık alınabilecek akaryakıt ölçüsü 496 litre seviyesinde. Minimum fiyatla alınabilen LPG 318 litreden 1036 litreye yükseldi.
AÇLIK VE YOKSULLUK HUDUDUNDAN UZAKLAŞIYOR
Asgari fiyatta yüksek oranlı artışa karşın yıllar prestijiyle minimum fiyat geçerli olduğu devrin başı ile sonu ortasında TÜRK-İŞ’in 35 yıldır hazırladığı açlık ve yoksulluk hududu serilerinden giderek uzaklaştığı dikkat çekti.
Mayıs ayı prestijiyle minimum fiyat, dört kişilik bir ailenin sağlıklı, istikrarlı ve kâfi beslenebilmesi için yapması gereken aylık besin harcaması meblağını gösteren açlık sonunun yüzde 82.1’i seviyesine gerilemiş durumda. 2018’den bu yana taban fiyatın belirlendiği aylarda açlık sonunun üzerinde olan düzey, yılın sonuna yanlışsız önemli ölçüde azalıyor.
Asgari fiyatın açlık sonuna oranının en yüksek olduğu ay 2021 Ocak ayı oldu. Ocak’ta 2825 liraya yükseltilen minimum fiyat açlık sonunun yüzde 106.5’i seviyesindeydi.
Asgari fiyat, besin harcaması ile birlikte giysi, konut (kira, elektrik, su, yakıt), ulaşım, eğitim, sıhhat ve gibisi muhtaçlıklar için yapılması zarurî öbür aylık harcamaları içiren yoksulluk sonunun ise yüzde 25’i seviyesine indi. Bu oran en yüksek düzeyini yüzde 32.7 ile 2021 yılı Ocak ayında görmüştü.
