Türkiye’de tüketimin daralması, klâsik ihracat pazarlarında ise yaşanan resesyon nedeniyle tarafını yeni pazarlara çeviren Türk şirketleri, gittikleri bölgelerde haksız rekabete maruz kalıyor. Bunun ihracata tesirinin yanı sıra markaların mağazalaşma atağını da negatif etkilediğini belirten dal temsilcileri, siyasi diplomasinin yanı sıra ticari diplomasiye de tartı verilmesini ve bir an evvel AB ile Gümrük Birliği Anlaşması’nın güncellenmesini talep etti. Zira Türk markaları daha çok AB’li markalar ile yurtdışında rekabet halinde fakat hali hazırda AB’nin toplamda 76 ülkeyle Özgür Ticaret Mutabakatı (STA) varken, Türkiye’nin yalnızca 24 ülkeyle STA’sı bulunuyor. Bu da 52 ülkede haksız rekabet ile karşı karşıya kalındığı manasına geliyor. Öte yandan Türkiye, bu 52 ülke ile AB Gümrük Birliği muahedesi nedeniyle başka bir STA imzalayamıyor. Bu nedenle Türkiye kelam konusu ülkelerde yüzde 10 ile 40 ortasında değişen oranlarda vergi ödüyor. Hatta kimi ülkelerde mali yükümlülük rakiplere nazaran yüzde 70’e kadar çıkabiliyor. AB üyesi ülkeler ise kelam konusu vergilerden muaf halde hizmet veriyor.
GÜMRÜK BİRLİĞİ MUAHEDESİ MAHZUR OLUYOR
Sektör temsilcilerinin verdiği bilgilere nazaran Türkiye’nin AB ile olan Gümrük Birliği Mutabakatı nedeniyle rastgele bir ülke ile STA yapma imkanı bulunmuyor. Türkiye, bir ülke ile STA yapacaksa evvel o ülkenin AB ile STA’sının olup olmadığına bakması gerekiyor. STA yapılmak istenen ülke ile AB’nin bir STA’sı varsa Türkiye, AB ile süreci görüşerek STA çalışmalarına başlayabilir. Bu da Türkiye’nin ihracat hinterlandını büyütmesi ve Türk markalarının farklı coğrafyalarda büyümesinin önünde kıymetli bir pürüz olarak duruyor. Çünkü son devirde tüm dünyada yaşanan ekonomik gelişmelerin de tesiriyle Türkiye; tek bir bölgeye olan bağlılığını kırmak ve ihracatını artırmak için farklı coğrafyalara yönelmişti.
“İÇERDEKİ DARALMAYI DIŞARDA TELAFİ ETMEYE ÇALIŞIYORUZ”
Birleşmiş Markalar Derneği (BMD) Lideri Sinan Öncel, STA’ların mağazalaşmanın da ötesinde toptan ticaretten e-ticarete ve e-ihracata kadar birçok alanda değerli bir kaldıraç vazifesi gördüğüne dikkat çekti. Öncel, “Ülkemizin son devirde içinde bulunduğu durum piyasaların önümüzdeki günlerde daralma içine gireceğinin sinyalini veriyor. Bu daralma farklı ülkelere, coğrafyalara yönelme manasında bize fırsatlar yaratabilir. Bu hususla ilgili kurumların STA’lara daha fazla değer vermeleri ve daha fazla faal olmaları kıymet arz ediyor. Çünkü iç piyasadaki daralmayı dışarıda daha fazla mal satarak telafi etmeye çalışacağız. Dışa açılma konusunda daha faal bir STA siyaseti kaide. Güney Amerika, Hindistan, Endonezya, Brezilya ve Afrika ülkeleri bu manada kıymetli bölgeler. Bu ülkeler ile hoş münasebetlerimiz var, STA’lar ile de bunu güçlendirebiliriz” diye konuştu.
Geçen yıl BMD üyesi markaların yurtdışında toplamda 5 bin 800 adet mağazası ve 11 bin 200 adet satış noktası varken yeni katılan üyelerin de tesiri ile mağaza sayısı 6 bine çıkarken, satış noktası sayısı ise 11 bin olarak gerçekleşti.
“REKABETTE BİR AYAĞIMIZ BAĞLI KOŞUYORUZ”
Yurt dışında en fazla mağazası bulunan markalardan biri de Koton olarak öne çıkıyor. Markanın İdare Şurası Lideri Yılmaz Yılmaz, markaların STA bulunmayan ülkelerde zorluklar yaşadıklarını ve haksız rekabete maruz kaldıklarını söyledi. Lakin her ülke ile imzalanan STA’nın kapsamı da farklı olabiliyor. Örneğin Fas ile 2006’dan bu yana yürürlükte olan bir STA bulunmasına karşın hazır giysi eserleri bu muahede kapsamının dışına alınarak ek gümrük vergisi uygulamasına tabi oldu. Türk şirketlerinden bu kapsamda 2027’ye kadar yüzde 36 gümrük vergisi alınacak. Bu nedenle Fas’ta zorlandıklarını anlatan Yılmaz, “Türk eserlerine maliyet yüzde 70’e kadar çıkıyor. Bunun üzere birçok ülke var. Türk markalarının büyümesi Türkiye hazır giysi dalının itici gücü olacak. Yavaş yavaş markalar o noktaya geliyor. Markaların gelişmesi için de STA’lar çok değerli. Biz şu anda rekabette bir ayağımız bağlı olarak koşuyoruz. Öncelikle ABD olmak üzere, Hindistan, Endonezya üzere çok büyük pazarlar var ve bunlar şimdi daha gelişme aşamasındalar. Biz bu pazarlara bu devirlerde girebilirsek fırsatı yakalamış olacağız. Çin’de Türk markalarının fırsatı kaçırmasının sebebi de budur. Vaktinde girilemedi. Fakat Hindistan, Endonezya üzere 2 milyar insanın yaşadığı Asya coğrafyası var. Orada bu fırsatı kaçırmamak için o bölge ile STA imzalanması markalarımızın önünü çok açar. Güney Amerika keza tıpkı halde… Afrika ülkeleri de yeni bir pazar olarak öne çıkıyor” tabirlerini kullandı.
STA’LAR İLE İLGİLİ HAZIRLANAN RAPOR BAKANLIĞA DA SUNULDU
Orka Holding İdare Şurası Lideri Süleyman Orakçıoğlu, AB’nin 76 ülke ile STA’sının bulunduğunu, 30 ülke ile de görüşmelerin sonuçlanmak üzere olduğunu belirtti. Türkiye’nin ise yalnızca 24 ülke ile STA’sının olduğunu kaydeden Orakçıoğlu, şunları söyledi “Örneğin Türk şirketler Meksika’da yüzde 25-30 ortasında vergi öderken AB’li şirketler ödemiyor. Kanada’da yeniden Türk şirketlerine yüzde 16 gümrük vergisi var. Cezayir üzere Kuzey Afrika ülkelerinde de yüzde 30’a yakın vergi var. Bu yüzden Türkiye’nin rekabet gücü ve hareket kabiliyeti son derece azalıyor.
Güney Afrika’da AB firmasıysanız gümrüksüz olarak eser satabiliyorsunuz, ancak bizim kesimde eser satmak isterseniz yüzde 41 gümrük vergisiyle karşı karşıyasınız. Meksika ile ilgili 247 eser kümesinde yüzde 25 – 30 ortasında gümrük vergileri mevcut fakat Meksika bize eser satarken rastgele bir gümrük kelam konusu değil. Tekrar Japonya ile de ortamızda bu türlü bir sorun var… Mesela Kuzey Afrika ülkelerini maksat ülkeler olarak görüyoruz. Cezayir’in kıymetli kentlerinden Oran’ın AVM sahipleri geldiler ve ‘Türk markalarını AVM’lerimizde görmek istiyoruz’ dediler. Gümrük vergilerine karşın çalışmalar yapıyoruz. Cezayir’de mağazalar açacağız. Fakat bir haksız rekabet kelam konusu. Yüzde 30 gümrük vergisi var. AB’li ve Çinli rakiplerimiz için gümrük vergileri yok” diye konuştu. Azerbaycan’da da meseleler yaşandığına işaret eden Süleyman Orakçıoğlu, şöyle devam etti:
“Azerbaycan’ın aslında Rusya’ya ve Bağımsız Devlet Topluluğu’na açılan bir kapı olması lazım bizim için. Azerbaycan’da da yeniden birebir biçimde dokumacılık eserlerinde yüzde 12 – 15 gümrük vergisi var. Tüm bu sıkıntılar ile ilgili biz bir rapor hazırladık ve bakanlığa sunduk.”
ÇİFTE STANDART ÇOK YAYGIN
Türkiye’nin en büyük AB’nin ise 3. büyük hazır giysi markası olan LcWaikiki’nin İdare Konseyi Lideri Vahap Küçük, bilhassa Kuzey Afrika ülkelerinde zahmet yaşadıklarını söyledi. Küçük, “STA’nın yanı sıra korumacılık kıymetleri de arttı. Son 4-5 yılda olmayan vergi yüzde 30-40’lara geldi. Pandemiden sonra ülkeler içlerine kapandı korumacılığa gitti. Bunu Türkiye de yaptı tabi. Lakin bu korumacılık tedbirlerini AB ülkelerine ya da ABD’ye uygulamayıp da Türkiye’ye uygulayan çok fazla sayıda ülke var. Bu da ister istemez bir maliyet. Endonezya mesela çok yüksek oranda vergi çıkardı. Yüzde 80’e kadar çıkıyor bu oran. İkili standart çok yaygın” şeklinde konuştu.
