Etkili rekabet ortamını sağlama ve küçük e ticaret şirketlerini korumak niyetiyle çıkarılan, lakin tüketicilerin cazip fiyatlı eser kampanyalarından yoksun kalmasına yol açan elektronik ticaret kanunu için Anayasa Mahkemesi son noktayı koyacak.
KANUN MECLİSTEN GEÇMİŞTİ LAKİN…
Danıştay 10. dairesi hem kanun hem de yönetmelik hakkında devam eden dava ilgili son olarak yürütmeyi durdurma kararı verince, vatandaşlar AYM’nin 13 Temmuz günü asıldan görüşeceği kanunla ilgili hayati kararı bekliyor.
Geçtiğimiz yıl Ak Parti ve CHP ittifakı ile meclisten geçirilen ve internet ortamındaki ticareti sil baştan değiştiren yeni E-Ticaret Kanunu, birtakım hususları sebebiyle tartışmaya yol açtı.
Resmi Gazete’de yayımlanan 7416 sayılı kanun ve 6563 sayılı E-Ticaret Kanununda faal rekabet ortamını sağlama ve küçük şirketleri korunması amacıyla yapılan asıllı değişikliklerin yer aldığı kanun, Ak Parti ve CHP’nin ittifakı ile meclisten geçti.
Ancak bir küme milletvekilince kanunun kimi unsurlarının Anayasaya ters olduğu teziyle iptali için AYM’ye itiraz edildi. Sonrasında kanunun tatbiki için çıkarılan yönetmelik hakkında da Danıştay’a dava açıldı. Böylelikle hem kanun, hem de yönetmelik, çabucak mahkemelik oldu.
ANAYASA MAHKEMESİ UZMANLARIN KELAMLI GÖRÜŞÜNÜ ALDI
Danıştay, devam eden davada yönetmelik ile ilgili olarak yürütmeyi durdurma kararı verince gözler Anayasa Mahkemesindeki davaya çevrildi.
Bu ortada, Ticaret Bakanlığı, Danıştay’ın yürütmeyi durdurma kararına itiraz etti ve belge Danıştay’ın üst heyeti olan İdari Dava Daireleri Kurulu’na (İDDK) gitti. İDDK’nın Ticaret Bakanlığı’nın yeni idaresinin, çarpık kanuna yapılan itiraz hakkında nasıl bir kıymetlendirme yapacağı da merakla beklenen mevzular ortasında yer alıyor.
Anayasa Mahkemesi, kanunun birtakım hususlarının iptali talebiyle açılan davada Ticaret Bakanlığı ve bölüm uzmanlarının kelamlı görüşüne müracaat etti.
Geçtiğimiz hafta yapılan bu görüşmede Ticaret Bakanı Ömer Bolat ve kesim uzmanları bir ortaya gelip bir çalışma üzerinde görüş alışverişinde bulundular. Kelamlı görüşleri dinleyen ve belgeyi inceleyen AYM, 13 Temmuz Perşembe günü kanunun iptal talebini temelden görüşerek karara bağlayacak. Yargı süreçleri devam ederken kanunun olduğu üzere kalmasını isteyen küçük firmalar, kamuoyunu farklı bilgilendirme çalışmaları yürüttüler.
İŞİN UZMANLARI KARARI DEĞERLENDİRDİ
Kanunun, iktisadi teknik bakımından Avrupa normlarına oturtulması gerekiyor. Yeni kanunun, kesimde faaliyet gösteren e-ticaret şirketlerine uygulandığında, vatandaş lehine ortaya çıkacak sonuçların âlâ kıymetlendirilmesi gerekiyor. E-ticarete dahil olan orta ölçekteki şirketlerin gelişmesine imkan sağlayacak yaklaşımların kanunda yer alması gerekiyor. Orta ölçekli şirketlerin büyümesini teşvik edecek bir yaklaşım sergilenmesi gerekirken, büyüdükçe cezalandıran bir uygulamanın kanundan kaldırılması kozmik kurallar gereği sağlanmalı. İşte hususla ilgili akademisyen hukukçuların yüksek mahkemeye ilettikleri görüşleri şöyle
“8. Husus (Ek Husus 2) ile yasaklar ve yükümlülükler getirilmesi, 10. Unsur (Ek Unsur 4) ile de e-ticaret lisans fiyatı öngörülmesi nedeniyle, bu iki unsurun Kanunun ana omurgasını oluşturduğu söyleniyor.
Sektörün en büyük altı şirketinin sırasıyla Trendyol, Hepsiburada, Yemek Sepeti, Getir, Amazon, N11 olduğu dikkate alınarak, net süreç hacimleri üzerinden kanunun uygulanması halinde, ortaya şöyle bir perspektif çıkabileceği kaydediliyor; Yaklaşık olarak 2022 yılında Trendyol isimli pazaryerinin net süreç hacminin yaklaşık 112 milyar TL olduğu, Hepsiburada’nın yaklaşık 40 milyar TL, Yemek Sepeti’nin 16,75 Milyar TL, Getir’in 14,75 Milyar TL, Amazon’un 8,5 Milyar TL, N11’in ise 7,5 Milyar TL formunda gerçekleştiği varsayılıyor. Daldaki mühletlerine, net süreç hacmi kavramı üzerinden bu iki husus özelinde net süreç hacimlerine nazaran 6 büyük şirketin durumunu tahlil edildiğinde,
8. Husus (Ek Unsur 2) uygulandığında;
Trendyol, belirlenen eşiğin altında kalan net süreç hacminin yüzde 2’si ve belirlenen eşiğin üzerinde kalan net süreç hacminin binde 3’ü oranında reklam harcaması yapabilecek iken, Hepsiburada, Yemek Sepeti, Getir, Amazon ve N11 ise sınırsız reklam harcaması yapabilecek. Başkan olan kesimdeki firma, reklam bütçesi kısıtlandığından birçok sponsorluk muahedesine giremezken, elindeki sponsorlukları da tasfiye etmesi gerekiyor. Bölüm önderi ile peşinden gelen başka 5 şirket ortasında ise sınırsız bir fark oluşmaktadır (Ek m.2/3).
Trendyol, belirlenen eşiğin altında kalan net süreç hacminin yüzde 2’si ve belirlenen eşiğin üzerinde kalan net süreç hacminin binde 3’ü oranında promosyon ve indirim yapabilecekken, Hepsiburada, Yemek Sepeti, Getir, Amazon ve N11 ise sınırsız promosyon ve indirim yapabilecektir. Dal başkanı ile peşinden gelen öbür 5 şirket ile ise sınırsız bir fark oluşmaktadır (Ek m.2/3).
Trendyol, büsbütün tüketici yanlısı alternatif ödeme kanalları olan e-cüzdan, e-para ve gibisi ödeme araçlarını kullanamazken, öbür 5 şirket sınırsız halde kullanabiliyor (Ek m.2/4).
Trendyol, kendi pazaryeri dışında kargo ve nakliyat hizmeti sunamazken, başka 5 şirket sınırsız formda kargoculuk yapabiliyor. (Ek m.2/4).
Trendyol, kendi pazaryerinde emlak üzere sıfır eserlerin satışını yapamaz iken, ilan hizmetlerini veremeyecekken, öteki 5 şirket sınırsız formda bu hizmeti sunabilecektir (Ek. M.2/4).
VERGİ ADALETSİZLİĞİ ÖNLENECEK
Bununla birlikte, Kanun’un Süreksiz Unsur 2/4’te Sayın Cumhurbaşkanı’na Kanunda yer alan eşiklerin yarı oranında artırılma yetkisi verilmiş, hakikaten, bu eşikler 23 Şubat 2023 tarihli Cumhurbaşkanlık Kararı ile yarı oranında artırılmıştır. Dolayısıyla, reklam ve indirim/promosyon yasakları başta olmak üzere üstte belirttiğimiz öteki yasakların hiçbirinde daha evvelki yıllardaki oranlarda bir değişiklik meydana gelmemiştir. Çarpık hesaplama baremi 2023 de devam etmekte, reklam verme ve sponsorluk konusunda en büyük olan firma problem yaşamaktadır. Yani, 23 Şubat 2023 tarihli Cumhurbaşkanlık Kararı ile birlikte 8. Unsur (ek husus 2) yalnızca en büyük firmanın tanıtım faaliyetlerini önemli olarak etkiliyor. 2023 yılında Harika Lig isim hakkını almak için görüşme yapan Trendyol, bu sınırlamalar sebebiyle Türk futboluna gereğince kaynak aktarılma imkanını sağlayamadı.
Uzmanlara nazaran başkan firma Trendyol 8,153 milyar TL E-Ticaret lisans fiyatı ödeyecekken, ikinci sıradaki Hepsiburada ise 52 milyon TL , Yemek Sepeti 525 bin TL e-ticaret lisans fiyatı ödeyerek, vergi de adaletsizliği yaşıyorlar. Bu türlü bir sınıflama ile kimse klasman değiştirip, işini büyütüp, memleketler arası en güçlü şirkete yaklaşmak istemiyor. Getir, Amazon ve N11 ise birinci dilim içerisinde kaldıklarından hiçbir halde lisans fiyatı ödemeyecek. Bu tablo önemli bir vergi adaletsizliği de oluşturuyor.
Yine uzmanlara nazaran bölümün en büyük 6 şirketinin net süreç hacmi üzerinden yapılan kıyaslama sonucunda kanunun genel münasebetinde yer alan adil ve faal rekabet ortamının sağlanması maksadından büsbütün uzaklaşıldığı, bu durumunda üniversal ticaret kurallarına muhalif olduğu konuşuluyor. Bunun en büyük sebebi ise “net süreç hacmi” üzere ticari gerçeklerle alakası olmayan, tüzel bir desteği bulunmayan, ucu açık geniş bir kavram oluşturulup, bu kurgu üzerinden hesaplama yapılıyor olmasına dikkat çekiliyor. Bu düzenlemenin, tesirli rekabet ortamını sağlama yahut küçük şirketleri müdafaa emelleri ile bağdaşmadığı da belirtiliyor.
SON KELAMI ANAYASA MAHKEMESİ SÖYLEYECEK
Danıştay 10. Dairesi’nin verdiği yürütmenin durdurulması kararı ile yönetmeliğin hukuka karşıt olduğu belirtilmişti. Karara Ticaret Bakanlığı itiraz edince evrak Danıştay’ın üst heyeti olan İdari Dava Daireleri Kurulu’na İDDK’ya gitti.
Yakın vakitte karar vermesi beklenen İDDK’nın, Ticaret Bakanlığının itirazını haklı mı bulacak, yoksa üst konsey da yönetmeliğin hukuka muhalif olduğunu teyit mi edecek uzmanlara nazaran yanıtı merakla beklenen birinci soru. İkinci merak edilen husus ise Anayasa Mahkemesi’nin 13 Temmuz günü asıldan görüşeceği kanunla ilgili vereceği kararın nasıl olacağı istikametinde.
Danıştay üzere bir kıymetlendirme yapıp Kanunu Anayasaya karşıt mı bulacak? yoksa davayı ret mi edecek? AYM’nin nasıl bir kıymetlendirme yapacağı da merakla beklenen bir öbür bahis olarak gösteriliyor.
