Asgari Fiyat Tespit Kurulu taban fiyata yapılacak orta artırım oranını görüşmek üzere yarın günü toplanıyor. Taban fiyata 2002 yılından bu yana yapılan artış oranı yüzde 264,3 olurken Temmuz ayında yapılacak orta artırım 85 milyon vatandaşın cebine yansıyacak. Bu artış toplu iş kontratı uygulanan işyerlerindeki fiyatlar başta olmak üzere tüm fiyatları de artırıcı bir tesire sahip bulunuyor. Yeni minimum fiyatla birlikte, en düşük aylık ihbar, kıdem tazminatı, emzirme yardımı, 65 yaş aylığı, işsizlik maaşı, staj fiyatı, GSS primi, Kişisel Emeklilik Kesintisi başta olmak üzere birçok gelir, toplumsal takviye kalemi de artacak.
Çalışma ve Toplumsal Güvenlik Bakanlığı mesken sahipliğinde yapılacak toplantıya Türk-İş, TİSK heyeti katılacak. Birinci toplantıda bugün net 8 bin 506 lira (brüt 10 bin 8 lira) olan minimum fiyata ait beklentiler, enflasyon başta olmak üzere ekonomik datalar pahalandırılacak. Yeni minimum fiyata refah hissesi ile birlikte yüzde 30 artırım ön plana çıkarken, net fiyatın 11 bin 58 lira (brüt 13 bin 10 lira) olması bekleniyor. Temmuz ayında taban fiyatın artmasıyla kıdem tazminatları son brüt maaş üzerinden hesaplanacak.
İşten ayrılanlar için hesaplamada yeni minimum fiyatın brüt sayısı geçerli olacak. Taban fiyat bütün iş kollarını kapsayacak halde belirleniyor, patron bu fiyatın altında ödeme yapamıyor. Minimum fiyata yapılacak artırımın taban fiyat üzerinde fiyatla çalışanlar için de artışı gündeme getirmesi bekleniyor.
Milyonlarca çalışanı ve dolaylı olarak da tüm vatandaşları ilgilendiren minimum fiyatta ikinci artırım başta olmak üzere merak edilen soruların cevapları şöyle:
ASGARİ FİYATA ORTA ARTIRIM NE KADAR OLACAK?
Asgari fiyat, yiyecek, barınma, ısınma, giyecek üzere temel gereksinimlerin karşılaması için alınan en düşük fiyattır. Minimum fiyat her yıl ülke iktisadı, gerçekleşen ve amaç enflasyon, ömür maliyeti, refah hissesi üzere parapetlereler de göz önüne alınarak belirleniyor. Minimum fiyat ocak ayında net 8 bin 506 lira oldu. Temmuz ayı artırımı için mesai yarın başlıyor. Hükümet tarafından yapılan açıklamalarda 500 dolar (11 bin 699 lira) düzeyi kritik eşik olacak. Orta artırım refah hissesiyle belirlenecek. Yeni minimum fiyatta yüzde 30’luk artırımı ön plana çıkarıyor. Bu oranda bir artırım yapılması durumunda net fiyatın 11 bin 58 lira (brüt 13 bin 10 lira, patrona maliyet 15 bin 286 lira) olması bekleniyor.
SOSYAL YARDIMLAR DİKKATE ALINIYOR MU?
Çalışma ve Toplumsal Güvenlik Bakanlığı’nın teklifi üzerine Minimum Fiyat Tespit Komitesi toplanıp yeni minimum fiyatı her vakit belirleyebilir. Bu ister yıllık ister aylık belirleyebilir. Bunun üst sonu iki yıllıktır. Fiyat belirlenirken ülkenin içinde bulunduğu toplumsal ve ekonomik durum, ücretliler geçinme indeksleri, geçim kuralları göz önüne alınıyor. Taban fiyatın ödenmesinde patron tarafından çalışana ödenen ek fiyatlar ve toplumsal yardımlar dikkate alınmıyor. Yılbaşında taban fiyata gelir vergisi kaldırılmıştı. Minimum fiyata kadar olan karlara vergi istisnası uygulanacak. Tüm çalışanların maaşlarının taban fiyata kadar olan kısmı vergi dışı kalmaya devam edecek.
ASGARİ FİYATA YAPILAN ARTIRIM KİMLERİ ETKİLEYECEK?
Asgari fiyat artışı, patronlardan genel sıhhat sigortalılara, isteğe bağlı sigortalılardan meskende tarhana yapan bayanlara, işsizlik sigortası alanlardan yurtiçi ve yurtdışı borçlanma yapanlara kadar birçok kişiyi etkiliyor. Minimum ücretlinin kıdem ve ihbar tazminatı meblağları artacak. İşsizlik ödeneği ile kısa çalışma ödeneğinin tavanı artacak.
ARA ARTIRIM BÜTÜN İŞ KOLLARINI KAPSIYOR MU?
Asgari fiyat, bütün iş kollarını kapsayacak biçimde belirleniyor. Yalnızca İş Kanunu kapsamında olanlara değil, deniz-basın iş kanunları ile Borçlar Kanunu’na tabi olarak çalışan personellere de ödenecek fiyat taban fiyatın altında olamıyor. İş kollarına, çalışanın yaşına nazaran ayırım kelam konusu değil. Linyit, taşkömürü çıkarılan işyerlerinde, yer altında çalışan çalışanlara ödenecek taban fiyat de olağan minimum fiyatın iki katından az olamıyor.
ASGARİ FİYAT AYDA KAÇ GÜN ÜZERİNDEN HESAPLANIR?
Ücretin, bir günlük olarak belirlenmesi temeldir. Aylık, haftalık, saat başına, kesim başına yahut yapılan iş fiyatına nazaran fiyat ödenen durumlarda gerekli ayarlamalar buna nazaran yapılıyor. Saatlik fiyat aylık 30 iş günü üzerinden hesaplanır. Haftada 1 gün yasal bağlamda mecburî fiyatlı müsaade ve 45 saatlik haftalık standart çalışma saati vardır. Haftalık çalışma saati haftanın başka günlerine yayıldığında günlük mesai 7.50 saat olarak hesaplanıyor.
ASGARİ FİYATIN ALTINDA ÖDEME YAPILABİLİR Mİ?
İşçilere belirlenen taban fiyattan düşük fiyat ödenemiyor. İş akitlerine ve toplu iş mukavelelerine bunun tersine kararlar konamaz, konulsa bile geçerli olmaz. Belirlenen minimum fiyatı ödemeyen yahut eksik ödeyen patron vekiline idari para cezası uygulanıyor.
ASGARİ FİYAT ARTINCA NELER DEĞİŞECEK?
İşsizlerin aldığı maaş birebir oranda artacak. Emeklilik için doğum ve askerlik borçlanması yapanların ödeyecekleri ölçülerde artış olacak. İş göremezlik ödeneğinde artış yaşanacak. Yaşlılık, meskende bakım, engelli maaşları da orta artırımla birlikte yükselecek.
MAAŞLARIN VERGİ DİLİMİNE TAKILMASI ÖNLENECEK Mİ?
Asgari fiyata artırımın akabinde çalışanların maaşlarının düşmemesi için de vergi düzenlemesi yapılması öngörülüyor. Bunun için fiyatların Gelir Vergisi Kanunu’nun ikinci dilimine girmesi önlenecek. Fiyat üzerindeki vergilerde yapılacak düzenlemeyle çalışanların gelirlerinin artırılması hedefleniyor. Toplam sigortalarının yüzde 41’i, 7 milyon 131 bini taban fiyatla çalışıyor.
